Gemeenteleden met psychische kwetsbaarheid: 10 tips voor pastoraal medewerkers

Tijdens mijn herstelperiode kwam er vanuit de kerk een ouderling op bezoek. Hij sprak met mijn ouders, maar zocht weinig tot geen verbinding met mij tijdens zijn aanwezigheid. Dit heb ik toen als een gemis ervaren. Wat was de reden dat deze ambtsdrager niet met mij in gesprek ging?

Omdat ik hem hierover niet gesproken heb, kan ik enkel gissen naar de redenen hiervan. Was het een stuk handelingsonbekwaamheid? Mogelijk wist deze ouderling niet hoe hij met iemand die een psychose had gehad en nu een depressie en angststoornis doormaakte moest benaderen. Of deze ouderling ging ervan uit dat ik rust nodig had en geen behoefte had aan een gesprek. En wat heb je in het pastoraat te bieden aan iemand met een psychische aandoening? Is bijbel lezen of gebed dan een toevoeging?

Hier volgen een aantal tips bij het omgaan met mensen met psychische klachten:

Tip 1: Luisteren

Het belangrijkste is: luisteren. Luister naar wat degene die worstelt wil vertellen. Vat samen en vraag daarbij door. Probeer daarbij zonder oordeel te luisteren. De ander onvoorwaardelijk aanvaarden is hierbij belangrijk, ook als zijn of haar uitspraken niet passen met wat we over God lezen in de Bijbel.

Tip 2: Erken

Misschien vind je de reden waarom iemand ergens bang voor is nergens op slaan. Toch is het belangrijk om de gevoelens van de ander te erkennen. Voor hem is een bepaalde moeite heel reëel. Dit kun je bijvoorbeeld doen door te zeggen: “ik hoor dat je dit echt moeilijk vindt”.

Ook als iemand zich negatief uit over God, gemeenteleden of oudsten / ambtsdragers is het van belang dat deze gevoelens er mogen zijn. Ga hierover niet in discussie.

Tip 3: Geef geen oplossing

Geef geen oplossing als je daarom niet gevraagd wordt. Mogelijk is het ‘gehoord’ worden van de pastorant op dat moment wat hij of zij nodig heeft. Een oplossing bieden terwijl daarom niet wordt gevraagd geeft aan dat je nog stappen mag zetten in het luisteren.

Het kan natuurlijk zijn dat er een gerichte vraag komt naar informatie of advies. Geef hieraan gehoor in de mate die recht doet aan de situatie, maar wees eerlijk over jouw mogelijkheden.

Tip 4: Lees je in

Mocht je pastorant een diagnose hebben gekregen en ben je hiervan op de hoogte, dan is het goed om je vooraf in te lezen. Hierdoor kun je jezelf een beeld vormen van de psychische kwetsbaarheid van je pastorant, waar je je voordeel mee kan doen in het gesprek. Vergeet hierbij echter niet dat het algemene informatie betreft. Degene die jij bezoekt past nooit exact binnen die kenmerken.

Tip 5: Zie de potentie en mogelijkheden van de pastorant

Je bent samen broer en zus in Christus. De pastorant is niet zijn of haar ziekte. Bekijk de ander dan ook ‘vanuit Gods ogen’. Probeer de ander te zien zoals God naar hem of haar zou kijken. Geef positieve opmerkingen, deze zijn er altijd. Mensen die worstelen en herstellende zijn leveren een enorme krachtinspanning. Ze hebben harder te werken dan de meeste mensen. Het zijn ware levenskunstenaars.

Tip 6: Het hele gezin verdient de aandacht

De mensen om degene die worstelt met psychische kwetsbaarheid, gaan vaak ook door een moeilijke periode. Vergeet hen niet, want het heeft een grote impact op hen. Het kan daarbij goed zijn om apart met andere familieleden te spreken over de situatie, zodat ze hun omgaan met de situatie kunnen uiten.

Tip 7: Train je uithoudingsvermogen

De negatieve uitingen van een gemeentelid met psychische kwetsbaarheid kunnen je de neiging geven om dit op te gaan lossen. Ook zou het kunnen dat je zo snel mogelijk weer weg wilt en voorlopig niet terug wilt komen. Wat je gemeentelid dient is dat jij het uit kunt houden bij de negatieve gevoelens van de ander. Je kunt jezelf oefenen door in verbinding te blijven met de ander en bij hem of haar te blijven in de situatie.

Tip 8: Gebruik Bijbel en gebed op gepaste wijze

Sluit met het lezen van een bijbelgedeelte en het bidden voor de pastorant aan bij zijn of haar situatie. Gebruik het niet om te veroordelen of terecht te wijzen. Weest bewust dat de pastorant juist de negatieve aspecten eruit kan pikken en bijvoorbeeld zichzelf kan veroordelen.

Tip 9: Overleg met therapeut over gebed voor bevrijding of innerlijke genezing

Afstemmen met de therapeut is altijd goed. Wanneer je voor een gemeentelid wilt bidden voor innerlijke genezing of bevrijding dan is het belangrijk om dit altijd af te stemmen met de behandelend arts of therapeut.

Tip 10: Investeer in je vrijwilligers in de kerk

Wil je meer tips, handvatten en vaardigheden om mensen met psychische kwetsbaarheid te begeleiden? Nodig mij uit om te komen spreken of een workshop te geven aan pastoraal vrijwilligers en andere gemeenteleden. Door te investeren in je vrijwilligers houdt je hen verbonden, gemotiveerd en vergroot je hun bekwaamheid. De kracht van mijn toerustingsaanbod vanuit Come Alive ligt daarin dat ik zelf ook hersteld ben van psychiatrische klachten. Ik ken de materie van binnenuit en heb dit geïntegreerd in mijn begeleidings- en toerustingsaanbod.